مطالعه هیستومورفومتریک و هیستوشیمی پوست نواحی مختلف ماهی شیربت barbus grypus با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی

پوست اولین سد دفاعی بدن در مقابل محیط خارجی بوده، اعمال فیزیولوژیک طبیعی بدن را امکان پذیر می کند. با تشکیل اولین خط دفاعی بدن، پوست ماهی می تواند در تماس مستقیم با مواد شیمیایی در آب، انگل ها و سایر میکروارگانیسم ها قرار بگیرد. پوست در ماهی یکی از بزرگترین ارگان ها بوده که تقریبا? 10 درصد از وزن بدن ماهی را تشکیل می دهد. به دلیل تنوع گونه ای بسیار زیاد در ماهیان آب های شور و شیرین تفاوت های ریخت شناختی و عملکردی زیادی در این ارگان وجود دارد . در این پژوهش جهت تعیین ساختار بافت شناسی پوست ماهی شیربت از تعداد 10 نمونه ی بالغ با سن حدود 3 سال در فصل بهار با اندازه های بدنی تقریبا? هم اندازه از هر دو جنس، پس از ثبت مشخصات بیومتری نمونه ها استفاده گردید. نمونه های ماهی از کارگاه تکثیر و توسعه ماهیان آب های بومی استان خوزستان واقع در جاده اهواز به سوسنگرد بوده است. نمونه برداری از پوست نواحی مختلف بدن از جمله پوست ناحیه ی سر، لب بالاو پایین، سبیلک بالاو پایین، ناحیه بالایی، میانی و پایینی تنه و ساقه دمی به ضخامت حدود 5/0 سانتیمتر صورت گرفته وآن ها را در داخل محلول بوئن قرار داده و همچنین نمونه های مورد نظر جهت میکروسکوپ الکترونی نیز داخل محلول گلوتارآلدئید 4 درصد جهت ثبوت قرار گرفتند. سپس مراحل معمول بافت شناسی روی نمونه ها صورت و رنگ آمیزی های مقاطع پارافینی 5 تا 6 میکرونی با رنگ های هماتوکسیلین و ائوزین ، پریودیک اسید شیف و آلسین بلو جهت مطالعه با میکروسکوپ نوری انجام گرفت. نتایج بافت شناسی به روش میکروسکوپ نوری حاکی از آن بود که در پوست نواحی مختلف ماهی شیربت دو طبقه اپیدرم و درم به همراه هیپودرم وجود داشته و ضخامت اپیدرم در نواحی مختلف بدن ماهی مذکور متفاوت بوده ودر ناحیه سر دارای بیشترین ضخامت اما در ناحیه سبیلک دارای کمترین ضخامت بود. در بافت پوششی سنگفرشی مطبق غیر شاخی اپیدرم سلول های جامی شکل، سلول های گرزی شکل به جز در ناحیه لب و ساختاری به نام جوانه چشایی به جز در نواحی پشتی و میانی تنه و ساقه دمی مشاهده گردید. سلول های جامی شکل با واکنش مثبت به رنگ آمیزی پریودیک اسید شیف در تمامی نواحی مشاهده شده و تعداد آن ها در پوست ناحیه سر بیشترین بود. در رنگ آمیزی آلسین بلو این سلول ها دارای دو نوع ترشح اسیدی با بیشترین تعداد و بیشتر نزدیک به سطح و ترشح خنثی با کمترین تعداد و کمی پایین تر از نوع اسیدی بودند. از دیدگاه فراساختاری با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری این سلول ها برخلاف سلول های پوششی اپیدرم که دارای سلول هایی با هسته چین خورده می باشند، فاقد چین خوردگی بوده اما اتصالات بین انگشتی بین سلول های جامی شکل و سلول های پوششی اپیدرمی مجاور ایجاد شده بود. همچنین نتایج حاصل از میکروسکوپ الکترونی عبوری در خصوص سلول های گرزی شکل، حاکی از وجود اندامک های سیتوپلاسمی در مجاورت هسته است، که عمدتا? شامل میتوکندری ها، شبکه آندوپلاسمی خشن و تعدادی ریبوزوم می باشد. لایه درم از طبقه اسفنجی به همراه سلول های رنگدانه ای و بافت همبند سست در زیر غشاء پایه و طبقه رتیکولر با بافت همبند سخت نامنظم تشکیل شده است که روی هیپودرم به همراه عروق خونی و چربی قرار گرفته بودند. یافته های تحقیق اخیر با سایر مطالعاتی که توسط محققین دیگر روی دیگر گونه ها انجام گرفته بود، همخوانی داشته اما تفاوت هایی نیز در ضخامت اپیدرم، تعداد و نوع سلول های موکوسی، جایگاه جوانه های چشایی و سلول های گرزی شکل مشاهده گردید که به آن ها پرداخته شده است.